Giżyn

Charakterystyka wsi

Wioska położona jest w granicach historycznego Śląska. Niemiecka nazwa — Geischen; przez kilka lat po II wojnie światowej używano nazwy Gajczyn. Wieś położona jest na południowym-zachodzie gminy i wysunięta w gminie najbar­dziej na zachód. Giżyn to typowa ulicówka o zabudowie zwartej, murowanej. Zabudowa w większości szczytami zwrócona jest do drogi. W przeszłości dro­ga przez wieś była brukowana. Obecnie bruk pokryty jest asfaltem. Około 2/3 wsi ma jednostronny chodnik z perspektywą przeprowadzenia go przez całą wieś. W wiosce jest 35 numerów domów mieszkalnych, w tym 1 blok popegeerowski 12-rodzinny i podworski czworak. W 2004 r. mieszkały tu 222 osoby. Do dyspozycji mieszkańców jest świetlica.

Założenie dworskie znajduje się we wschodniej części wioski. Gleby gruntów ornych: 29,48% ogółu tych gleb mieści się w klasach trzecich, 31,17% w klasach czwartych, około 19% w klasie V i 14% w klasie VI. Gleby gospodarstw chłopskich są z reguły gorszych klas aniżeli grunty należące do byłego majątku.

Wieś należy do parafii p.w. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Sułowie Wielkim, ale ma też ona swój zabytkowy kościół drewniany p.w. Narodzenia NMP. Wol­nostojąca dzwonnica drewniana wymaga naprawy i na ten cel gromadzone są środki. Giżyn należy do obwodu szkolnego w Bojanowie. Szkołę tutejszą z kla­sami I - III zamknięto w 1999 r. Budynek szkolny został sprzedany na cele mieszkalne.

W Giżynie aktywnie działa OSP. Komendantem jest Jan Fraczek. Istnieją dwie drużyny strażackie dorosłych – mężczyzn i kobiet oraz jedna drużyna młodzie­żowa. W czasie przeprowadzanych zawodów strażackich, drużyna kobiet zaj­muje czołowe lokaty.

Sołtysem jest Marcin Marek. Wcześniej funkcję tę pełnili: Milena Zapolska, Leszek Tymniuk, Tade­usz Kuźnik, Bolesław Kujawiński i długoletni zasłużony sołtys Jan Armata. Skład Rady Sołeckiej od 2019 r.: Monika Kuźnik - Przewodnicząca Rady Sołeckiej, Martyna Wozińska - członek, Daniel Lorek - członek, Krzysztof Włodarczyk - członek, Bogdan Marek - członek.

Cegielnia Giżyn

Cegielnia obecnie jest własnością prywatną. Powstała w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Zbudował ją Niemiec.

Po II wojnie światowej cegielnia podlegała Milickim, a następnie Krotoszyń­skim Zakładom Ceramiki Budowlanej. Ta ostatnia przekazała ją gminie Bojano­wo. Cegielnia zatrudnia 25 osób.

Cegłę wytwarza się z iłów poznańskich (plioceńskich) z domieszką czystego piasku. Wytwarza się cegłę pełną i dziurawkę. Urobek surowca jest maszynowy i dowozi się go wagonikami ciągnionymi lokomotywką. Maszyny przerobowe stanowiące ciąg produkcyjny to: kołogniot, walce, prasa, taśmociąg, ucinacz; odbiór cegły jest ręczny. Z kolei produkt trafia do suszarni sztucznych i naturalnych, a następnie do pieca Hoffmanna. Cegła wysuszona i wypalona jest ręcznie układana na wózki i paletowana w palety po 360 sztuk. Cegłę odbierają hurtow­nie w Lesznie, Poznaniu, Koninie. Produkt jest bardzo dobry i ma pełną moż­liwość utrzymania się na trudnym rynku wielkopolskim.

Zarys dziejów wsi. Ciekawe budowle

Pierwsza wiadomość o Giżynie zawarta jest w dokumencie papieża Kle­mensa IV i wymieniona w 1267 r. jako wieś "Gisino", płacąca dziesięciny klasztorowi trzebnickiemu. W wieku XV była to zapewne wieś własnościo­wa z kościołem, którego pleban jest wzmiankowany w 1423 r. Najwcze­śniejsze znane nazwisko właściciela to Christoph v. Seher. Podczas wizyta­cji kościelnej 1656 r. patronat książęcy reprezentował burgrabia v. Pannwicz. We wsi było wówczas 19 chłopów. Na końcu XVIII wieku były tu 2 dominia. Jedno należało do króla, a drugie do rodziny Diebitschów. We wsi był szlachecki folwark, kościół ewangelicki, plebania, szkoła, 19 gospoda­rzy, 10 ogrodników, 9 rzemieślników, 2 młyny. Giżyn liczył wówczas 245 mieszkańców.

W 1739 r. kupił Giżyn Hans Georg Diebitsch, który od 5 lat był żonaty z Renatą Eleonorą Tschammer. Nie wiadomo jak długo był Giżyn w rękach Tschamrnerów. Od 1882 r. Giżyn należał do rodziny Huth. W 1912 r. właścicie­lem był Otto Huth. Przed 1920 r. sprzedał go swemu zięciowi Gustawowi Engelhard. W 1937 r. Engelhardowie mieli 200 ha ziemi, w tym pola, łąki, las, dwu­hektarowy park. W majątku była cukrownia i młyn.

Po II wojnie światowej był tutaj PGR, podlegający Kombinatowi PGR Zaborowice. W latach 90-tych gospodarstwo przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Istniejący tutaj dwór (paląc) jest interesującą budowlą z lat 1923-24. Za­projektowany byl przez znaną firmę architektoniczną Klein i Wolff. Jest piętro­wy, nakryty dachem 4-spadowym, licowany w partii przyziemia i części środ­kowej fasady – kostką. W dachu jest szeroka wystawka. Wejście poprzedza ka­mienny ganek filarowy niosący balkon.

Kościół

Pierwszy proboszcz giżyński "Johannes Pfarrer zu Geischen" wzmianko­wany jest w r. 1423. Pierwsza wiadomość o pastorze pochodzi z 1634 r. Zbór powstał w 1652 r., na miejscu kościoła katolickiego. Wyposażanie wnętrza trwało szereg lat. Nie wiadomo kiedy powiększono zbór o niższe boczne ścia­ny. Największy zakres remontu miał miejsce w 1956 r. Wtedy usunięto w kościele giżyńskim boczne balkony. Przeniesiono też z Czerniny ołtarz, pocho­dzący z 1743 r. Kościół usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu i góruje nad wsią. Korpus kościoła nakrywa dach 2-spadowy, gontowy, konstrukcji krokwiowej. XVII – wieczna więźba dachowa zawiera charakterystyczne zastrzały w formie krzyży św. Andrzeja. W części zachodniej więźby znajduje się konstrukcja wieży wy­stającej ponad dach w formie sygnaturki. Wnętrze kościoła jest jednoprzestrzenne o nieco węższej części wschodniej. Długość całego wnętrza – 21,5 m. Wiszą­cy w drewnianej wieży dzwon jest jednym z trzech odlanych w 1666 r. przez firmę Lorentz Kokeritz z Wrocławia.

Teren przykościelny jest ogrodzony drucianą siatką. Zewnętrzna drewniana dzwonnica jest konstrukcji słupowo-ramowej oszalowana deskami. Po połu­dniowej stronie kościoła znajduje się płyta memoratywna w formie obelisku o całkowicie nieczytelnej inskrypcji. Dawniej był tu cmentarz. Obecnie pochów­ków na nim się nie prowadzi.

Pastorówka powstała około 1790 r. i była przebudowana w latach 1908-09. Ostatnim pastorem w Giżynie był Hugo Hischer. Po 1945 r. przez pewien czas pastorówka była przeznaczona na szkołę. Obecnie jest to dom mieszkalny – zabytkowy. Przy pastorówce znajduje się budynek gospodarczy z elementami dekoracji gotycyzującej, w którym kiedyś mieściła się salka lekcyjna.

Ciekawym budynkiem jest również dawna ewangelicka szkoła.

Drewniany kościółek