Sowiny

Opis wioski

Wieś Sowiny położona jest około 4,5 km na północny-wschód od Bojanowa, po zachodniej stronie drogi Rawicz-Poniec oraz po południowej stronie drogi z Bojanowa do Sowin.

W Sowinach znajduje się 28 numerów domów mieszkalnych jednorodzin­nych, a ponadto są 2 bloki 18-rodzinne wybudowane przez PGR oraz 6 czwo­raków podworskich. Wieś zamieszkiwało w 2004 r. 361 osób. W czasach zabo­ru pruskiego wieś nazywała się również Sowiny, ale w okresie okupacji hitle­rowskiej – Eulau.

W przeszłości były tu czynne cegielnie, a w związku z tym powstały 3 stawy powyrobiskowe. Dwa z nich zagospodarował Polski Związek Wędkarski, a jeden należy do prywatnego właściciela Andrzeja Krusia, który posiada gospo­darstwo agroturystyczne. Majątek przez długie lata należał do Budziszewskich. Cały teren podworski otoczony jest murem ceglanym.

Wioska należy do parafii Poniec p.w. Najświętszej Marii Panny. Szkołę tutejszą zamknięto w 1973 r. i od tego czasu dzieci uczęszczają do szkoły w Gościejewicach. Wioskę obsługuje Urząd Pocztowy Bojanowo. W Sowinach istnieje OSP, którą włączono do Krajowego Systemu Ratowni­czo-Gaśniczego. OSP dysponuje wozem bojowym "Jelcz" i w ogóle nie­zbędnym sprzętem. Prezesem jest Jerzy Ratajczak, komendantem Łukasz Strugała. OSP dysponuje drużyną bojową dorosłych i jedną drużyną mło­dzieżową.

Gleby gruntów ornych są dość dobre, ale słabsze niż w szeregu innych wsi. W klasach IlIa i IVb znajduje się 17,21% ogółu gruntów ornych, w klasach IVa i IVb – 34,6%, w klasie V – 31,09% i w klasie VI – 17,34%. W Sowinach znajduje się 38 rolników indywidualnych.

Sołtysem od 2007 r. jest Andrzej Biernat, a wcześniej tę funkcję pełnili: Jerzy Rataj­czak, Stanisław Ratajczak i Andrzej Jankowiak. Do rady sołeckiej w 2019 r. zostali wybrani: Angelika Ratajczak – Przewodnicząca Rady Sołeckiej, Krzysztof Smędzi – członek, Anna Radajewska – członek, Paweł Dopierała – członek, Natalia Jakubowska – członek.

W wiosce jest ciekawa figura przydroż­na, a nieco poza wsią kapliczka. Świadczą one o przywiązaniu mieszkańców do wia­ry ojców. Do lat 90-tych sołectwu w Sowinach podlegały też Cegielnia i Lambertowo. Ce­gielnia był to nie tylko obiekt przemysłowy produkujący cegłę, lecz również domy za­mieszkałe przez pracowników. Obiekty te już nie istnieją. Lambertowo występowało poza wioską i obejmowało domek mieszkalny, chlew – "jałownik" i stodołę. Obiekty te również już nie istnieją. Zacierają się pomału nazwy – Cegielnia, Lambertowo.

Z historii Sowin

Najwcześniejsza wiadomość o Sowinach pochodzi z 1400 r. Miejscowość należała początkowo do latyfundium feudalnego Awdańców. Liczba mieszkań­ców w Sowinach powoli się zwiększała, ale w latach trudnych następował jej regres. W drugiej połowie XVI wieku było tu 27 mieszkańców, w 1510 r. – 53, w latach 1578/80 – 87, w 1631 r. – 126, w latach 1673/76 – 91, w 1717 r. – 99, w 1789 r. – 213.

W XVII wieku powstał tu folwark. W 1724 r. właścicielka Sowin – Łącka – zwolniła z poddaństwa kowala Andrzeja Szymona z uwagi na jego podeszły wiek, natomiast siedmioro jego dzieci musiało nadal pozostać w poddaństwie. W 1849 r. tutejszy folwark miał na terenie dzisiejszego powiatu rawickiego naj­większe stado rodzimych owiec. Chowano ich tu około 1000 sztuk.

W czasie uwłaszczania chłopi otrzymali 835 mórg, a w folwarku pozostało 2430. W Sowinach znajdował się większy odsetek ludności polskiej, aniżeli w szeregu innych pobliskich wsi.

W drugiej połowie XIX wieku uruchomiono w wiosce cegielnię parową. Należała ona do grupy największych tego typu cegielni na ziemi rawickiej. W 1890 r. wytwarzano w niej 2 700 000 sztuk cegieł, dachówek (gąsiorów) oraz rurek drenarskich. W ciągu następnych kilkunastu lat produkcja wzrosła do 3 367 000 sztuk. Warunki pracy ludzi były trudne.

Mieszkańcy Sowin brali udział w I wojnie światowej i w powstaniu wielkopol­skim. Niemiecka kronika szkolna podaje, że w czasie wojny z Sowin polegli: Johann Rychter, Frantz Kubiak, Ignacy Wolsztyniak, Johann Ratajczak, a Andrzej Wojtaszek – ciężko ranny, był urlopowany i zmarł w domu u rodziców.

Według spisu rolnego z 1921 r. w powiecie rawickim było 42% gospo­darstw karłowatych, a równocześnie 49,2% ogółu użytków rolnych należało do nielicznej grupy wielkich właścicieli ziemskich. W Sowinach nie było najgorzej, bo średnio na gospodarstwo rolne przypadało tu 8 ha, ale w Wydawach (pow. Rawicz) tylko 4,2 ha. Majątek Małgorzaty Budziszewskiej wynosił wówczas około 600 ha. W Sowinach, obok istniejącej cegielni, w 1928 r. powstał drugi zakład. Obie cegielnie zatrudniały do 60 osób.

Sowiny w XVII wieku należały do Stanisława Zaremby-Jaraczewskiego, od 1695 r. do Korzbok – Łąckich, a w XVIII i XIX wieku oraz do r. 1939 do Budziszewskich. W okresie międzywojennym gospodarował tu mąż Małgorzaty z Budziszewskich Leszek Spława-Neyman, wygnaniec – z polskiej Ukrainy, gdzie stracił rodzinny majątek. W 1930 r. Sowiny były własnością Marii Budziszew­skiej. Majątek w 1926 r. liczył 616 ha.

Część rezydencjonalna to piętrowy obszerny dwór. Obecny dwór zbudo­wano około 1817 r. dla Budziszewskich, jak informuje inskrypcja na wmurowa­nej od strony ogrodu tablicy. W drugiej połowie XIX wieku był on przebudowa­ny i rozbudowany. Składa się z korpusu głównego i skrzydła. Dekorowany jest raczej skromnie elementami nawiązującymi do różnych stylów. Są np. jońskie kolumny ganku, neogotyckie i neorenesansowe obramienia okien, gzymsy przy­pominające hurdycje.

W czasie okupacji hitlerowskiej majątkiem zarządzał Niemiec Ketle. Niemcy zrzucili figurę Matki Boskiej w lasku Sowińskim. Polacy po wojnie ją odkopali i ustawili na dawnym miejscu. O sprawie tej i wojennych losach braci Ratajcza­ków z Sowin dowiadujemy się z opracowania Henryka Dudy. Jeden z braci – Władysław – zginął z rąk NKWD. W 1946 r. pewną część ziemi rozparcelowano między chłopów, a z reszty majątku utworzono PGR. W pałacu było biuro PGR, mieszkanie kierownika gospodarstwa, a także mieszkania pracowników.W 1963 r. wieś wzięła udział w Konkursie Higienizacji Wsi, zorganizo­wanym przez Redakcję Głosu Wielkopolskiego. W konkursie tym Sowiny zdo­były jedną z dwóch pierwszych (równorzędnych) nagród. W związku z tym z różnych stron Polski przybywały do Sowin wycieczki, aby zobaczyć zwycięską wieś w tej dziedzinie.

Dwór z 1854 roku